જ્યોર્જ બર્નાર્ડ શૉ (26 જુલાઇ 1856 – 2 નવેમ્બર, 1950), આઇરિશ નાટ્યલેખક, વિવેચક, પોલેમિસ્ટ અને રાજકીય કાર્યકર હતા. પશ્ચિમી થિયેટર, સંસ્કૃતિ અને રાજકારણ પર તેમનો પ્રભાવ 1880 ના દાયકાથી તેમના મૃત્યુ અને તેનાથી આગળ વધ્યો હતો. તેમણે મેન અને સુપરમેન (1902), પિગમેલિયન (1912) અને સેંટ જોન (1923) જેવી મોટી કૃતિઓ સહિત 60 થી વધુ નાટકો લખ્યા. સમકાલીન વ્યભિચાર અને ઐતિહાસિક રૂપક બંનેને સમાવતી શ્રેણી સાથે શો તેમની પેઢીના અગ્રણી નાટ્યકાર બન્યા, અને 1925 માં સાહિત્યમાં નોબલ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો.
ડબ્લિનમાં જન્મેલા, શો 1876 માં લંડન ગયા, જ્યાં તેમણે પોતાને લેખક અને નવલકથાકાર તરીકે સ્થાપિત કરવા માટે ખૂબ સંઘર્ષ કરવો પડ્યો અને સ્વ-શિક્ષણની સખત પ્રક્રિયા શરૂ કરી. 1880 ના દાયકાના મધ્ય સુધીમાં તેઓ એક નામાંકિત થિયેટર અને સંગીત વિવેચક બની ચૂક્યા હતા. રાજકીય જાગૃતિને પગલે, તે ધીમે ધીમે ફેબિયન સમાજ સાથે જોડાયા અને તે તેના સૌથી જાણીતા પૅમ્ફિલેટર બન્યા. શો 1894 માં આર્મ્સ એન્ડ ધ મેનની તેમની પ્રથમ જાહેર સફળતા અગાઉ ઘણા વર્ષોથી નાટકો લખી રહ્યા હતા. હેનરિક ઇબ્સેન દ્વારા પ્રભાવિત, તેમણે અંગ્રેજીના નાટકમાં નવી વાસ્તવિકતા રજૂ કરવાની માંગ કરી, તેમના નાટકોનો ઉપયોગ રાજકીય, સામાજિક, ધાર્મિક વિચારો અને સંદેશ પ્રસારિત કરવાના વાહક તરીકે ઉપયોગમાં લેવાયા છે. વીસમી સદીના પ્રારંભ સુધીમાં નાટ્યકાર તરીકે તેમની પ્રતિષ્ઠાને નિર્ણાયક અને લોકપ્રિય સફળતાઓની શ્રેણી સાથે સુરક્ષિત થઈ ચૂકી હતી. જેમાં મેજર બાર્બરા, ધ ડોક્ટરની ડીલેમા અને સીઝર અને ક્લિયોપેટ્રા સામેલ છે.
શૉ ના વિચારો અને લોકો દ્વારા તેનું અર્થઘટન પણ વારંવાર બદલાયું છે. તેઓ ધાર્મિક હતા પણ લોકશાહીવાદી નહોતા એવું ક્યારેક લાગે તો વિશ્વયુદ્ધમાં તેમણે બંને પક્ષોને વખોડી કાઢ્યા હતા. સરમુખત્યારોની તારીફ પણ કરેલી. આમ, તેમના વિચારો ઘણી વખત વિવાદાસ્પદ બનતા. જો કે જીવનના અંતિમ વર્ષોમાં તેઓ જાહેર નિવેદનો આપવાથી બચતા રહેલા. આયર્લેંડ પરના અંગ્રેજી દાવાને તે હમેશા ફગવતા રહ્યા. આ બધુ હોવા છતાં, તેમના રાજકીય વિચારો ઘણા અંગ્રેજ લોકોને ના ગમતા હોવા છતાં તેમની નાટકકાર કે સાહિત્યકાર તરીકેની સફળતા અને લોકપ્રિયતાને તેમના અંગત વિચારોની અસર ના થઈ તે ખરેખર આશ્ચર્યજનક લાગશે. આંતર-યુદ્ધના વર્ષોમાં જ તેમના નાટકોની શ્રેણીઓ સફળતાના શિખરો સર કરતી જોવા મળી છે.
જો કે અંગ્રેજી નાટક અને સાહિત્ય પર તેમના કાર્યની અસરની વાત કરીએ તો શેક્સપિયર પછી બીજા ક્રમે જ્યોર્જ બર્નાર્ડ શૉ એ એના પર પ્રભાવ પાડ્યો છે. તેમના જીવતા સુધી જ નહીં તેમના મ્ર્ત્યુ બાદ પણ તેઓ અંગ્રેજી સાહિત્ય અને નાટકોને પ્રભાવિત કરતાં રહ્યા છે. અનેક પેઢીઓ સુધી એ અસર વર્તાતી અનુભવી શકાય છે.
શૉ પોતે ધારદાર કટાક્ષ પણ કરી શકતા અને હળવી રમુજ પણ તેમના વ્યક્તિત્વનો હિસ્સો હતી. બધી રીતે જ્યોર્જ બર્નાર્ડ શૉ એક વિશિષ્ટ વ્યક્તિત્વ હતા. માત્ર અંગ્રેજો પર નહીં પણ સમગ્ર રીતે દુનિયાના સર્જકો તેઓમાથી પ્રેરણા લેતા રહ્યા છે. 2 નવેમ્બર 1950 માં તેઓ 94 વર્ષની જૈફ વયે અવસાન પામ્યા ત્યાં સુધી કાર્યશીલ રહ્યા અને ખૂબ લાંબા સમય સુધી સાહિત્ય સેવા કરતાં રહ્યા.
