પદ્માસન

પદ્મ એટલે કમળ અને આસન એટલે સ્થિતી. આ આસનમાં શરીરની સ્થિતિ કમળ જેવી થેતી હોવાથી તેને પદ્માસન કહે છે. પદ્માસન, પગને વાળી બેસીને કરવામાં આવતા યોગાસનની સ્થિતી છે, જે મનને શાંત કરીને તેમજ વિવિધ શારીરિક માંદગીઓના દુ:ખને દૂર કરીને ધ્યાન કરવામાં મદદ કરે છે. આ આસન નિયમિત કરનારને કમળની જેમ ખીલવામાં મદદ કરે છે. તેથી જ તેનું નામ પદ્માસન છે .

મૂળ સ્થિતિ :

બંને પગ સીધા, બંને પગની એડી તથા અંગૂઠા જોડેલા. હાથ કોણીમાંથી સીધા બંને પગની બાજુમાં, હથેળી જમીન ઉપર, હાથની આંગળીઓ એકબીજા સાથે જોડાયેલી. કમરથી ઉપરનું શરીર સીધું અને શિથિલ.

પદ્ધતિ :

ડાબા પગનો અંગુઠો જમણા હાથ વડે પકડી, પગને ઘૂંટણમાંંથી વાળી, પગનો પંજો જમણા પગના સાથળ ઉપર રાખવો.
જમણા પગનો અંગુઠો ડાબા હાથ વડે પકડી, પગને ઘૂંટણમાંથી વાળી પગનો પંજો ડાબા પગના સાથળ ઉપર રાખવો. બંને પગની એડીનો પાછળનો ભાગ નાભિ પાસેના ભાગને સ્પર્શે તેમ રાખવો.
બંને હાથની પ્રથમ આંગળી તથા અંગૂઠાનો આગળનો ભાગ એકબીજાને સ્પર્શે તે રીતે રાખો. બંને હાથને બંને પગના ઘૂટણ પર રાખવા.
આંખો ધીમેથી બંધ કરવી.

પદ્માસનની બીજી સ્થિતિ : લોપમુદ્રા

પદ્માસન જાળવી રાખી જ્ઞાનમુદ્રામાંથી બંને હાથ છોડી માથું, ગરદન અને પીઠ એક સીધી રેખામાં રાખી, બંને હાથના પંજા એકબીજા પર મૂકી લોપામુદ્રા બનાવો.
આ સ્થિતિમાં થોડીવાર રહ્યા પછી મૂળ સ્થિતિમાં આવવા માટે :
ધીમે-ધીમે આંખો ખોલો.
અંગૂઠો તથા પ્રથમ આંગળી જોડેલા હાથ મુક્ત કરો.
જમણો પગ સીધો કરો.
ડાબો પગ સીધો કરો.

પદ્માસન કરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાની બાબતો :

આસન સ્વસ્થ ચિત્તે અને શાંતિથી કરવું.
આ આસનમાં બેસવાનો અભ્યાસ ધીરે-ધીરે વધારવો.
આ આસન સવારે અથવા સાંજે ભૂખ્યા પેટે કરવું.

પદ્માસનના ફાયદા :

એકાગ્રતા વધે છે.
બ્રહ્મચર્યના પાલનમાં ઉપયોગી છે.
પ્રાણનો પ્રવાહ ઉર્ધ્વગામી બને છે.
સાથળ અને કમરનો ભાગ સુદ્રઢ બને છે.
મન શાંત બને છે.
ધ્યાન કરવા માટે ઉપયોગી છે.