મત્યાસન : મત્સ્ય એટલે માછલી. આ આસનમાં શરીરનો આકાર માછલી જેવો થતો હોવાથી તેને મત્સ્યાસન કહેવામાં આવે છે. વળી આ આસન કરનાર વ્યક્તિ પ્લાવિની પ્રાણાયામની મદદથી પાણીમાં લાંબો સમય સુધી તરી શકે છે તેથી પણ એને મત્સ્યાસન કહેવામાં આવે છે.
મૂળ સ્થિતિ : મૂલાયમ આસન પાથરી પદ્માસનની સ્થિતિમાં બેસવું.
પદ્ધતિ :
- સૌ પ્રથમ પદ્માસનની સ્થિતિમાં બેસો.
- પીઠ પર હાથની કોણીનો ટેકો લઈને ચત્તા સૂઈ જાઓ.
- બન્ને હાથની હથેળી કાન પાસે ગોઠવો.
- હાથની હઠેળીના ટેકા વડે પીઠ અને છાતીને જમીનથી ઉપર ઉઠાવો.
- આ સ્થિતિમાં માથું પીઠ તરફ આવશે.
- હવે ડાબા હાથથી જમણા પગનો અંગૂઠો પકડો અને જમણા હાથથી ડાબા પગનો અંગૂઠો પકડો. આ સમયે કોણીઓ જમીનને અડેલી રાખો.
- શ્વાસોચ્છવાસ સામાન્ય રાખો.
- લગભગ અડધા થી એક મિનીટ સુધી આ સ્થિતિમાં રહ્યા પછી ધીમેથી ઉલટા ક્રમમાં આસન છોડી મૂળ સ્થિતિમાં આવો.
- આસનમાંથી પાછા ફરતી વખતે બન્ને હાથ ફરી કાન તરફ ગોઠવી ધીમેથી ગરદન સીધી કરવી.
- શરીર ઢીલું કરી બન્ને પગને વારાફરતી પદ્માસનમાંથી છોડી સીધા કરવા.
ધ્યાનમાં રાખવાની બાબતો :
- હથેળીના કે કોણીના ટેકા વગર ગરદન ન વાળવી.
- આસનમાંથી પાછા ફરતી વખતે હાથનો ટેકો લેવો.
- શ્વાસોચ્છવાસ સામાન્ય રાખવા અને કોઈ ઉતાવળ કરવી નહિ.
- કરોડની તકલીફવાળા વ્યક્તિઓએ નિષ્ણાતની સલાહ મુજબ આ આસન કરવું.
- છાતી અને ગળામાં વધુ દુ:ખાવો કે બીજા કોઈ રોગ હોવાની સ્થિતિમા આ આસન કરવું યોગ્ય નથી.
- આ આસન ખૂબ જ સાવચેતી પૂર્વક કરવું કેમકે આ આસનમાં ગરદન મરડાઈ જવાની બીક રહે છે.
ફાયદા :
- આ આસનની શરૂઆત પદ્માસનથી થતી હોવાથી તેના પણ ફાયદા આ આસન કરનારને મળે છે.
- છાતીની આસપાસ જમા થતી બિનજરૂરી ચરબી અટકે છે.
- ફેફસામાં ઑક્સિજન વધું પહોંચે છે.
- શુદ્ધ લોહીનું પરિભ્રમણ વધે છે.
- પાંસળીઓ મજબૂત બને છે.
- ખભાના સ્નાયુઓ ઉલટી દિશામાં ખેંચાતા હોવાથી ગરદન અને ખભાના સ્નાયુઓનું અક્કડપણું દૂર થઈ માલીસ જેવો લાભ થાય છે.
- ચેતાતંત્ર માટે ખૂબ જ લાભદાયક આસન છે.
- કરોડરજ્જુ સ્થિતિસ્થાપક બને છે.
- મગજના કોષો ઉત્તિજિત થાય છે.
- આ આસનથી બુદ્ધિનો વિકાસ થાય છે.
- કમરના દુઃખાવામાં આ આસનથી રાહત મળે છે.
- દમના રોગીઓ માટે આ આસન ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
- પેટ માટે આ આસન ખૂબ જ લાભકારક છે.
- આ આસનથી આંતરડાં વધુ સક્રીય થાય છે અને કબજીયાત મટે છે.
- ગળામાંની ગ્રંથીઓ મજબુત થાય છે.
- ફેફસાં અને કાકડા જેવા ગળાના રોગોમાં ફાયદો થાય છે.
- મળ શુદ્ધિ માટે આ આસન ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
- આ આસનથી પાચનતંત્ર કાર્યક્ષમ બનવાથી જઠરાગ્નિ પ્રદીપ્ત બને છે. ભૂખ લાગે છે.
- સ્ત્રીઓનાં માસિકનું દર્દ તથા માસિકની અનિયમિતતા આ આસનથી દૂર થાય છે.
