CBSE
Gujarat Board
Haryana Board
Class 10
Class 12
વીસ પંચા પંચાણું
સત્તર પંચા પંચાણું
ચોવીસ પંચા પંચાણું
લેખકને જીવલા પાસેથી જાણવા મળ્યું કે તેણે ખેતર વેચાતું લેવા લેખકના પિતા પાસેથી ત્રણસો રૂપિયા લીધેલા. એ પછી અભણ જીવલાની કરુણ દશા થઈ. તેને શ્રદ્ધા હતી કે બેત્રણ વર્ષમાં તે ચૂકવી દેશે, પણ એક પછી એક વર્ષ ખરાબ આવ્યાં. આથી જીવલો શાહુકારને બહુ રોકડ આપી શક્યો નહી. લેખકે ચોપડામાં જોયું તો જીવલા પાસેથી વ્યાજનું વ્યાજ ચડીને રૂ 1500 લેણા નીકળતા હતા. જીવલો વર્ષોવર્ષ ફસલ ભરી જાય, શાકભાજી, લાકડાં, ઘાસ, ગોળ વગેરે આપી જાય અને તે પણ બધું મફતમાં! છતાંય ચોપડે રોકડા સિવાય કશું જમા ન થાય. ઘેર આવે ત્યારે લેખકનાં બાનું થોડુંઘણું કામ પણ કરી આપે. એમાં તેમના પિતાના મૃત્યુ પછી હિસાબનું કામ સંભાળતા દાસકાકાએ જીવલાના નામે નવું ખાતું પાડેલું અને જીવલાને તેના પર અંગૂઠો પાડવા બોલાવ્યો. જીવલાની આ પરિસ્થિતિ જાણીને લેખકને લાગે છે કે જીવલો શાહુકારનો જનમોજનમનો ઋણી છે.